İnsanlar niyə xəbər saytlarından xəbər oxumaq istəmirlər? - MEDİA EKSPERTİ AÇIQLADI

Bütün dünyada insanlar pul verib qəzet alır və ya oxuduqları media qruluşuna aylıq pul verib həmin media qruluşuna pul verərək, ödənişli xəbər, analitik yazı, məqalə oxuyurlar. Ölkəmizdə isə insanlar pulsuz belə xəbər saytlarından xəbər oxumaq istəmirlər. İnsanlar əsasən xəbərləri sosial şəbəkələrdən oxumağa üstünlük verirlər. İş o yerə çatıb ki, əksər media rəhbərləri hər hansısa bir xəbəri oxuyaraq özlərini videoya çəkib, İnstagram və Tiktok kimi platformalarda insanların qarşısına çıxmağa çalışırlar.

Mövzu ilə bağlı media eksperti Nicat Abdullayev BiG.AZ-a açıqlamasında bildirdi ki, Azərbaycanda ənənəvi media - xüsusən də qəzet və xəbər saytlarının oxunma səviyyəsinin aşağı olması bir neçə kompleks amillə bağlıdır. Onun sözlərinə görə, bu təkcə oxucu davranışı ilə yox, media mühiti, texnoloji dəyişikliklər və sosial vərdişlərlə birbaşa əlaqəlidir: "Əvvəla, sosial şəbəkələrin sürətli və daha rahat informasiya mühiti yaratması əsas faktordur. İnsanlar artıq xəbəri axtarmır, xəbər onların qarşısına çıxır. "Facebook", "Instagram", "Telegram" kimi platformalar alqoritm əsasında istifadəçiyə maraqlı hesab etdiyi məzmunu təqdim edir. Bu da klassik "saytı aç, xəbəri tap, oxu" vərdişini zəiflədir. Azərbaycanda mobil internet istifadəçilərinin sayının sürətlə artması bu prosesi daha da gücləndirib.

İkinci mühüm səbəb medianın iqtisadi modeli ilə bağlıdır. Bir çox Qərb ölkəsində oxucu konkret keyfiyyətli kontentə görə ödəniş etməyə hazırdır. Çünki orada medianın etibarlılığı və analitik səviyyəsi yüksəkdir. Azərbaycanda isə uzun illər ərzində "xəbər pulsuz olmalıdır" düşüncəsi formalaşıb. Bu mentalitet həm oxucunun pullu kontentə marağını azaldır, həm də redaksiyaların maliyyə dayanıqlığını zəiflədir. Nəticədə keyfiyyətli, dərin analitik materialların sayı azalır.

Digər mühüm səbəb bölgələrdə informasiya mədəniyyətinin yetərincə formalaşmamasıdır. Bölgələrdə insanlar daha çox şifahi məlumata, sosial şəbəkə paylaşımlarına və messencer qruplarına üstünlük verirlər. Yerli qəzetlərin tirajları aşağı düşüb, regional saytların texniki imkanları və resursları məhduddur. Bu da oxucu üçün alternativləri daraldır.

Bundan əlavə, etimad problemi də önəmli faktordur. Oxucuların bir qismi xəbər saytlarını ya çox rəsmi, ya da sensasiya xəttinə yaxın hesab edir. Sosial şəbəkələrdə isə eyni mövzu fərqli rakurslardan, fərqli emosional dillə təqdim olunur və bu, oxucuda "daha real" təsiri yaradır - baxmayaraq ki, orada dezinformasiya riski daha yüksəkdir.

Sonda onu qeyd edim ki, problem yalnız oxucuda deyil. Media özü də dəyişən oxucu davranışına uyğunlaşmaqda gecikib. Yeni formatlar - podkastlar, qısa videolar, vizual jurnalistika, yerli mövzular üzrə spesifik kontent - hələ geniş yayılmayıb. Redaktorların sosial şəbəkədə aktiv olması isə artıq seçim yox, zərurətə çevrilib. Bu, medianın zəifliyi yox, əksinə, dəyişən informasiya mühitinə adaptasiya prosesidir.

Yəni səbəb bir deyil: bu, texnologiya, iqtisadi model, oxucu vərdişləri, etimad mühiti və medianın öz inkişaf tempi ilə bağlı çoxşaxəli bir prosesdir".